- Computable 100 - 2016
- Marja Theunissen
- Fjodor Buis
Netbeheer, dat is mensenwerk
Ontwikkelingen in de energiesector gaan razendsnel. Netwerkbedrijf Alliander faciliteert dit zonder dat de energiehartslag van onze maatschappij hapert. Voor de verdere optimalisatie van nieuwe toepassingen zijn extra IT’ers met maatschappelijke voelsprieten én lef nodig.
‘Suf’ en ‘netbeheer’ vallen samen in de eerste zin. Maar Jeroen Scheer, CTO Alliander IT, ontkracht het ontstane beeld direct. De energiewereld heeft grote politieke, economische en maatschappelijke relevantie. De technische ontwikkelingen in deze sector gaan sneller dan waar ook. Bovendien is energie letterlijk de hartslag van ons land. Imago versus werkelijkheid; het is de paradox van Alliander. “We houden dat saaie imago enigszins in stand, want op het moment dat wij nodig zijn, is bijvoorbeeld het licht ergens uitgegaan. Dat voorkomen we graag. Intussen draaien we in hoog tempo de hele energiewaardeketen om, werken we meer gevarieerd en heeft datagedreven intelligentie gigantisch aan belang gewonnen.”
‘We zoeken maatschappelijk betrokken IT’ers die het verschil willen maken’
Klanten centraal
Het is aan Alliander om alle technologie zo zinvol mogelijk in te zetten tegen acceptabele maatschappelijke kosten. Alle miljoenen Nederlandse huishoudens en bedrijven betalen een transportkostenvergoeding. Intussen zorgen klantkeuze en technologie voor enorme dynamiek. Al ruim honderd jaar verloopt energietransport van de centrale via kabels en transformatoren naar de klant. Waar meer energie nodig was, kwamen meer kabels. “Netuitbreidingen blijven soms nodig, maar met digitalisering hebben we ook heel andere, veel slimmere oplossingen. En als we energie kunnen opslaan, hoeft Alliander minder te transporteren. Ja, in de wijk, maar daar liggen al kabels.”
Alliander heeft de afgelopen jaren een eerste slag gemaakt, waardoor klanten al veel meer hun eigen energiemix kunnen gebruiken. “Wij faciliteren keuzes binnen een maatschappelijk kader. Wanneer twee buren allebei een elektrische auto rijden en er beperkte transportcapaciteit is, dan kan degene die de hoogste prijs wil betalen direct laden. De ander wacht tot ’s nachts of tot de zon volop schijnt.”
Nieuwe energienetwerken
De komende tien tot vijftien jaar faciliteert Alliander een grootschalige energietransitie. Mensen zijn leidend en digitaal vormt de basis. Praktisch gezien is het een wending van one size fits all naar tailormade op basis van beschikbare componenten. “Elektriciteit en gas zijn toevallig dragers van energie, maar warmte is ook belangrijk. Gas zal geleidelijk verdwijnen. Daarom investeren we flink in nieuwe energienetwerken. Bij de aanleg van een wijk gaat het nu over een energienetwerk in plaats van een gasnetwerk.”
Operationeel netbeheer digitaliseert
Energiestoringen vereisen snelle en vakkundige oplossingen. Nu analyseert een monteur de storing vaak ter plekke als die heeft plaatsgevonden. Dat kan veel slimmer, aldus Scheer. “We optimaliseren nu het hele proces gebaseerd op diepgaande data-analyse. Als wij op basis van data een storing kunnen zien aankomen, kunnen we tijdig omschakelen. Bovendien kunnen we de monteur met de juiste spullen vast op pad sturen. En passen we de logistiek hierop aan.”
Het is slechts een inkijkje in de manier waarop Alliander de hele energiewaardeketen verregaand digitaliseert. Denk bijvoorbeeld ook aan monteurs die, ondanks gemaakte afspraken voor het uitlezen van de meter, voor een dichte deur staan. “Dankzij data is goed voorspelbaar wanneer een monteur langskomt en kunnen we een uur van tevoren een herinnerings-sms sturen. Dit zijn simpele manieren om klanten beter te informeren. Maar wel belangrijke.”
Ook ‘conditioned based maintenance’ is onderdeel van de nieuwe strategie. Een transformator kent een standaard afschrijvingstermijn van veertig jaar. “Dankzij data weten we wanneer een trafo aan zijn eind is. Dat kan korter, maar ook veel langer dan veertig jaar zijn. We kunnen nu veel gerichter assets vervangen en storingen voorkomen. Data, machine learning en artificial intelligence laten Alliander flinke stappen zetten.”
‘The digital utility’
Digitale oplossingen stellen Alliander in staat om de pieken en dalen veroorzaakt door weersafhankelijke opwek via bijvoorbeeld zonnepanelen en windmolens gedempt op het energienet te plaatsen. Ze faciliteren ook de wijze waarop de commercieel steeds minder aantrekkelijke energiecentrales de hartslag in die energievoorziening kunnen blijven verzorgen. “Een wasmachine zet je niet elke tien seconden uit en weer aan. Maar een Tesla kun je wel slimmer opladen. En wanneer je energie-storage in huis hebt, kun je je eigen pieken wegmanagen. Om dat balanceerspel in een buurt goed te kunnen spelen, is veel informatie over verwacht energieverbruik en -aanbod en het netwerk vereist.” Daarvoor zijn innovatie en openheid nodig en samenwerking in dynamische ecosystemen. Scheer verwacht dat de energiemarkt er over vijf jaar wezenlijk anders uitziet. Dan is zowel de rol van de energiegebruiker als die van de netbeheerder veranderd.
Om al die veranderingen digitaal in goede banen te leiden is Alliander, naast de huidige zevenhonderd IT’ers, op zoek naar veel IT’ers die deze transitie helpen realiseren. “Wij zijn onderdeel van de kritische Nederlandse infrastructuur. Daarom werken we met een grote kern van eigen mensen. Wij geloven in ‘samen, slim en sensitief’. Voor ieder project stellen we teams samen door te kijken wat iedere medewerker toevoegt. Niet alleen op basis van competenties, maar ook qua karakter. We zoeken maatschappelijk betrokken mensen die snappen waarom bepaalde software of componenten nodig zijn. We bieden een gave werkomgeving. Er is ruimte om grenzen op te zoeken en we werken ook nog eens aan de toekomst van Nederland.”
