Collectieve intelligentie en wijs leiderschap

Leiderschap is in Nederland vaak opgevat als iets lineairs: plannen maken, stap voor stap uitvoeren en controleren. Maar volgens Gijsbers lopen organisaties daarmee vroeg of laat vast. “We zijn opgegroeid met het idee dat alles maakbaar en voorspelbaar is. Maar de werkelijkheid is complex en vol onverwachte interacties. Denk aan corona: een disruptie die niemand had voorzien, maar die tegelijk innovatie en nieuwe samenwerkingen uitlokte.”

Ander soort leiderschap
Die complexiteit vraagt om een ander soort leiderschap, stelt Gijsbers. “Niet de som van losse onderdelen, maar de interactie daartussen bepaalt succes. Het totaal is altijd meer dan de som der delen. Wie oog heeft voor verschillende belangen en onverwachte gezichtspunten, creëert ruimte voor innovatie, creativiteit en groei.”

‘Leiderschap is van ons allemaal’

Bij Comenius is dat uitgangspunt al dertig jaar leidend. De leergangen brengen bestuurders en ondernemers uit alle sectoren samen, van overheid tot familiebedrijf. “Pas als je die verschillende perspectieven bij elkaar zet, ontstaat er iets nieuws. Een topambtenaar die in gesprek raakt met een dga leert wat ondernemerschap werkelijk betekent. Omgekeerd krijgt de ondernemer inzicht in de enorme complexiteit waarmee de overheid worstelt. Zo groeit wederzijds begrip en ontwikkelt zich wat wij ‘wijs leiderschap’ noemen.”

Benut collectieve intelligentie
Cruciaal daarin is het benutten van collectieve intelligentie. Gijsbers: “Onverwachte inzichten komen lang niet altijd van de CEO of van de strategieafdeling. Ze komen net zo goed uit onverwachte hoeken van de organisatie. De vraag is of leiders ruimte maken voor die stemmen. Faciliterend leiderschap – luisteren, uitstellen van oordelen, ruimte bieden – is essentieel om verder te komen.”
Voor ondernemers en bestuurders betekent dat ook tijd nemen voor reflectie. “We werken ons vaak drie keer in de rondte, maar vergeten stil te staan bij het waarom en waartoe. Juist dat moment van reflectie is de bron van vernieuwing.”

Gijsbers besluit met een uitnodiging: “Leiderschap is van ons allemaal. Het begint met luisteren naar de ander en samen verantwoordelijkheid nemen voor onze samenleving. Dat vraagt moed, maar levert des te meer op: creativiteit, verbinding en toekomstbestendig leiderschap.”