- Cobouw 50 - 2010
- Fidessa Docters van Leeuwen
- Fjodor Buis
Misstanden in de bouw aangepakt
Uit de meest recente cijfers van de Arbeidsinspectie van het Ministerie van Sociale Zaken blijkt dat fraude door werkgevers het meest voorkomt in de bouw, en dit heeft een negatief effect op de hele markt.
Om de illegale praktijken aan te pakken zet de inspectie fors in: voorlichting, controles en boetes bij het overtreden van regels moeten werkgevers ertoe zetten hun verantwoordelijkheid te nemen. Tijdens controles komt de inspectie regelmatig verschillende soorten misstanden tegen. Minjon van Heijningen, landelijk projectleider arbeidsmarktfraude, legt uit: “Sinds een jaar krijgen ook zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel) van ons extra aandacht. We zagen een toename van zzp’ers afkomstig uit Bulgarije en Roemenië. Wil je als werkgever de mensen een werkopdracht geven, dan moet je wel over de tewerkstellingsvergunning beschikken. Door de werknemer als ‘pseudo-zzp’er’ te laten werken probeert de werkgever hier onderuit te komen.” Ze zet de cijfers op een rij: “In 2009 heeft de Arbeidsinspectie in totaal 788 zzp’ers aangetroffen, van wie het grootste deel werkzaam was in de bouw. Dat is bijna een verdubbeling van het aantal zzp’ers in 2008. Er waren 197 zzp’ers afkomstig uit Bulgarije. Van hen hebben wij er 179 aangemerkt als pseudo-zzp’er. Tegen de desbetreffende werkgevers is een boeterapport opgemaakt.”
Fraudemomenten
Om dit verschijnsel tegen te gaan trekt de Arbeidsinspectie samen op met de Belastingdienst. Van Heijningen: “Wij ontvangen van de Belastingdienst een overzicht met aangevraagde VAR-verklaringen (Verklaringen Arbeidsrelatie) van zzp’ers afkomstig uit niet-EU-landen en uit Bulgarije en Roemenië. Op basis daarvan stellen wij inspecties in op locaties waar de zzp’ers werkzaam zijn om te controleren of er sprake is van echte of pseudozzp’ers.” Bescherming Uitgangspunt voor deze en andere controles van de Arbeidsinspectie zijn de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) en Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (WML).
Van Heijningen : “Doel van de Wav is het reguleren van de Nederlandse arbeidsmarkt. Arbeidskrachten van buiten de EER (Europese Economische Ruimte) hebben alleen toegang tot de arbeidsmarkt als er onvoldoende aanbod is van werknemers uit Nederland en de EER-landen. Een ander doel is de bestrijding van misstanden, zoals illegale tewerkstelling en andere vormen van werkgeversfraude.” Werkgevers die illegaal tewerkstellen dragen vaak geen belastingen en premies af, weet Van Heijningen. Daarnaast is ook onderbetaling – wat valt onder de WML – een van de andere misstanden waar de Arbeidsinspectie op let.
Controle
De controle, hoe gaat dat? Van Heijningen: “De gang van zaken is als volgt. Wij komen binnen op de bouwplaats, waarna we ons allereerst melden bij de uitvoerder en het doel van onze komst uitleggen. Vervolgens vragen we elke werknemer naar zijn identiteitsbewijs. Dit controleren we altijd. Als blijkt dat de werkgever voor bepaalde werknemers over een tewerkstellingsvergunning moet beschikken, controleren we of deze er ook is. Vervolgens worden eventuele misstanden in de hele keten beboet. Dit betekent dat iedereen die verantwoordelijk is voor het bouwwerk, van aannemer tot onderaannemer, beboet kan worden!” En de boetebedragen? “Per overtreding, dat is per illegaal tewerkgestelde werknemer, bedraagt de boete achtduizend euro voor een rechtspersoon en vierduizend euro voor een natuurlijk persoon. Bovendien krijgt deze werkgever een hercontrole. Vanaf oktober komt er nog meer aandacht voor de verificatieplicht. Hiervoor hebben de overheid en het bedrijfsleven samen het vijfstappenplan Verificatieplicht opgesteld voor
de werkgever, zodat hij weet wat zijn verantwoordelijkheden zijn bij identificatie van de werknemer die hij inhuurt of aanneemt.” De controles en boetes zijn nodig, maar wat Van Heijningen liever ziet, is dat werkgevers beseffen dat voorkomen beter is dan genezen. Daarom is het Ministerie van Sociale Zaken in samenwerking met de Belastingdienst diverse voorlichtingscampagnes gestart. Met de nalevingscampagne ‘Voorkom problemen. Weet hoe het zit’ wordt werkgevers gewezen op de regels over het aannemen of inhuren van werknemers. Deze regels zijn te vinden op de campagnesite www.weethoehetzit.nl, waarop alle informatie is te vinden. Niet alleen werkgevers worden aangesproken. In juni is een campagne gestart gericht op het werken als zzp’er, waarin de ondernemer op zijn eigen verantwoordelijkheid wordt aangesproken.
Met name in de bouwsector komt Van Heijningen situaties tegen waarin zzp’ers eerder een vast dienstverband lijken te hebben. “Een zzp’er zorgt voor zijn materiaal, vervanging bij ziekte, facturering en verzekering. Een zzp’er heeft geen dienstbetrekking of arbeidsovereenkomst en valt niet onder de WML. Met deze voorlichtingsactie willen we de mensen vooraf al op hun rechten en plichten wijzen om zo meer bewustzijn te creëren.” Nieuw is de voorlichting in de landen zelf, zoals in Polen, Roemenië en Bulgarije, waar veel arbeidskrachten vandaan komen. Van Heijningen: “Dit doen we om arbeidskrachten uit deze landen, voordat ze naar Nederland komen, te wijzen op hun rechten en plichten als ze in Nederland komen werken.”
