Mobiliteit en transitie

Op zijn lauweren rusten? Nee, daar heeft Bram Schot geen behoefte aan. Naast de eerdergenoemde functies is hij ook nog bestuurslid en adviseur bij ondernemingen in Washington, Boston, Houston, München, Stuttgart, Londen, Amsterdam en Milaan. De afgelopen maanden was hij druk doende met het opzetten van Mobius (een initiatief van de Bocconi University), waar hij, naast zijn huidige functies, chairman van zal worden. Gevraagd naar de energietransitie zegt Schot: “We hebben een snellere en diepere fundamentelere transitie nodig. Onlangs werd het IPPC-rapport gepresenteerd, waarin duidelijk werd dat we een drastischere reductie van broeikasgassen moeten realiseren. Maar de remweg van wat we gewend waren te doen, doet te veel van het opschalen van nieuwe initiatieven en nieuw gedrag teniet. Zo komen we er zeker niet. Tenminste: niet snel genoeg.”

‘Als het om mobiliteit gaat, voeren we verkeerde discussies’

Meer dan technologie

Volgens Schot lijkt het vaak dat de energietransitie op de goede weg is, maar gedraagt de praktijk zich anders. “We praten zo veel over vol-elektrische auto’s, dat het lijkt of er niets anders bestaat. Echter, wereldwijd zal in 2030 het gehele autopark misschien net iets meer dan 10% vol-elektrisch zijn. De fade-out van oud – ik noem dat de ‘fade-oud’ – staat niet in verhouding tot de scale-up van nieuw. De balans is verkeerd. Met als gevolg dat we soms de verkeerde discussies voeren. We moeten naast het praten over welke motor in een nieuwe auto zit vooral minder rijden. Dat heeft een veel groter effect. Zelfs met een verbrandingsmotor. Daarnaast moeten we efficiënter met het huidige carpark omgaan. Uitgaande van 24 uur rijden met vier personen gebruiken we momenteel minder dan 2% van de capaciteit. Voor iedere nieuwe auto moeten er eigenlijk een paar verdwijnen. Ofwel: we moeten minder inzetten op autobezit.”

Een duurzame transitie in mobiliteit draait om meer dan alleen technologische innovatie, waarschuwt Schot. “Natuurlijk: we ontkomen niet aan het ontwikkelen van slimme apps, zuinigere motoren en nieuwe vervoersmiddelen. Maar er zal vooral ten diepste iets moeten veranderen in de manier waarop we ons kunnen en willen verplaatsen.

Dat vraagt, behalve een discussie over het bezitten of gebruiken van een vervoermiddel, ook om nieuwe normen, nieuw gedrag en nieuwe planologische concepten. Met andere woorden: technologie is onderdeel van de mobiliteitstransitie, maar institutionele, culturele en sociale innovaties zijn minstens zo belangrijk om tot een nieuwe mobiliteit te komen. Ik weet dat velen het zoomen inmiddels zat worden. Dat geldt ook voor mij, maar ik heb vorige week op één dag wel London, München, Stuttgart, Boston en het prachtige Florence bezocht. Digitaal, maar toch.”

Nieuw denken

“Onze erfenis hoeft niet meer ons lot te zijn”, gaat Schot verder. “We leven in een unieke tijd. De afstand tussen wat we ons voor kunnen stellen en wat we kunnen realiseren, was nog nooit zo klein. Maar om die afstand te overbruggen, moeten we wel ons voorstellingsvermogen benutten en niet de wereld van gisteren of vandaag als uitgangspunt van ons denken nemen. Geen kleine, pijnloze stapjes maken, maar echt radicaal anders denken. Ook als het economisch pijn doet. Alleen dan maken we de transitie naar een duurzamere, rechtvaardigere en gelijkwaardigere wereld, waarin bijvoorbeeld de stad van de mensen is en niet van de auto’s. Deze overstijgende transitie moet bestaan uit de optelsom en onderlinge integratie van verschillende systeemtransities op het gebied van onder andere energie, water, voedsel en wonen. Hiermee zetten we een vliegwiel in werking en versnelt de ene transitie de andere.”

Teruggeven

Gevraagd naar andere activiteiten, vertelt Schot over zijn werk voor het FreedomLab in Amsterdam. “Dit is een excellente denktank op het snijvlak van technologie, (geo)politiek en cultuur. Het FreedomLab onderzoekt mede de ontwikkeling van de benodigde diepe transitie in Nederland. Het doet dit samen met een consortium van universiteiten en maatschappelijke organisaties. De Bocconi University gaat bekijken of ze met het FreedomLab kan samenwerken. Daarnaast geef ik af en toe les aan MBA-studenten in Milaan. Ik maak inzichtelijk hoe ze een highperformance-onderneming kunnen bouwen, maar leg vooral uit dat half zwanger zijn geen kinderen oplevert. Ik ben gelukkig en geïnspireerd. Wat is er nou mooier dan nog steeds met twee benen in het bedrijfsleven te staan, je ervaring met de jonge generatie te delen en bij te dragen aan een betere wereld?”